معرفی رشته مهندسی دریا

[amirjavadeng]

مهندسی دریا

---

هدف و ماهيت

سال 1807 وقتي نخستين كشتي بخار آمريكا بدون بادبان و پارو در جهت مخالف باد و جريان آب از رودخانه  هودسون  بالا رفت ، كليه ملوانان و دريانوردان كه براي تماشاي اين چيز عجيب به ساحل رودخانه آمده بودند دانستند كه آنچه در برابر ديدگانشان در حال حركت است بزودي جهان آنها را دگرگون خواهد كرد.آنها دانستند كه ديگر ساخت و تعمير يك كشتي يك فن نيست بلكه يك علم است و هدايت و حفظ چنين كشتي اي نيازمند اطلاعات علمي دقيق و بسياري مي باشد. و اكنون كه نزديك به دو قرن از آن زمان مي گذرد ما با ناوهايي روبرو هستيم كه گاه نزديك به 340 متر طول و 80 متر عرض دارند. شهرهاي شناوري كه بدون شك ساخت ، هدايت و مديريت آنها دانش بسياري مي طلبد . دانشي كه نمي توان به تجربه و با گذر ايام فرا گرفت. بلكه نياز به تحصيلات كلاسيك و دانشگاهي دارد. نيازي كه منجر به تولد رشته مهندسي دريا شده است.  

رشته مهندسي دريا در كشور ما نيز با اين كه نوپاست داراي اهميتو جايگاه ويژه اي است چرا كه كشور ما در حدود 2600 متر مرز آبي دارد كه 2000كيلومتر آن در جنوب كشور و به آبهاي آزاد دنيا متصل است . اهميت اين مرز آبي زمانيمشخص مي شود كه بدانيم از بين راه هاي حمل ونقل زميني ، هوايي ، دريايي ، حمل ونقلدريايي مقرون به صرفه است و به همين دليل 90 درصد صادرات غير نفتي و تقريباً تمامصادرات نفتي كشور به وسيله كشتي ها صورت مي گيرد. همچنين توسعه ناوگان دريايي علاوهبر حمل و نقل كالاهاي مورد نياز كشور ، عامل حضور كشور ما در بازار حمل و نقل بينالمللي و كسب درآمدهاي ارزي بيشتري مي گردد. و بالاخره احياء و توسعه صنايع درياييمي تواند موجب رشد و بهره وري بيشتر تعدادي از صنايع كشور گردد كه از آن جملهمي توان به صنايع نجاري، رنگ سازي(براي تهيه رنگ كشتي)، فولاد(براي تهيه ورقه هايفولادي كشتي و همچنين ساخت شناورها) و بالاخره انواع و اقسام الكتروپمپ ها و جرثقيل ها كه در مراحل مختلف ساخت كشتي مورد استفاده قرار مي گيرند، اشاره كرد.

توانايي‌هاي مورد نياز و قابل توصيه

دانشجويان مهندسي دريا در هرسه گرايش بايد در دروس رياضي وفيزيك قوي بوده و به زبان انگليسي مسلط باشند. چون بيشتر منابع درسي اين رشته بهزبان انگليسي است. همچنين مهندسان كشتي و دريانوردي كه به سفرهاي دريايي خارج ازكشور مي‌روند بايد به زبان بين‌المللي مسلط باشند.

دانشجويان مهندسي كشتي و دريانوردي بايد از سلامت كافي برخوردارباشند و براي همين قبل از پذيرش نهايي در رشته‌هاي فوق از آنها آزمايشات پزشكي كاملبه عمل مي‌آيد كه در اين ميان سلامت دانشجويان دريانوردي بطور دقيق سنجيده مي‌شودچون اين دسته از دانشجويان نبايد ناتواني‌هايي نظير كوررنگي نيز داشته باشند.

كار در دل گستره آبي درياها و اقيانوس‌ها با همه لطف و جاذبه‌اشداراي دشواريهايي نيز هست. براي مثال يك مهندس كشتي يا دريانوردي به دليل سفرهايدريايي، گاه ماهها در كنار خانواده‌اش نيست.

همچنين يك مهندس كشتي‌سازي نيز بايد شرايط خود را براي گذراندندر محيط‌هاي ساحلي تطبيق بدهد. چون با اين كه بسياري از شركت‌هاي مهندسي مشاوردريايي در زمينه طراحي كشتي، بنادر يا تجهيزات دريايي در مركز شهرها فعاليتمي‌كنند، اما به هر حال كارخانجات كشتي‌سازي عمدتا در سواحل ساخته مي‌شوند. به هميندليل يك مهندس دريا بايد علاقه‌مند به كار در محيطهاي دريايي و ساحلي باشد و درواقع عشق و علاقه در اين رشته حرف اول را مي‌زند.

معرفي گرايش‌هاي مقطع کارشناسي

اين رشته داراي 3 گرايش مهندسي كشتي، كشتي‌سازي و دريانوردي است. با ذكر اين نكته كه در اين رشته تنها در رشته مهندسي كشتي‌سازي دانشگاه خليج‌فارس بوشهر، دانشجوي دختر پذيرفته مي‌شود.

مهندسي كشتي

در اين دوره علوم و فنون مربوط به اداره فني امور كشتي‌ها آموزش داده مي‌شود و هدف تربيت افراد متخصص در حد كارشناس براي امور فوق است. آموزش اين دوره به صورت دروس نظري- عملي- كارآموزي بعلاوه كارورزي در روي كشتي است. فارغ‌التحصيلان اين دوره به عنوان كارشناس، آمادگي و صلاحيت هدايت فني كشتيها و اداره امور مربوط به تعمير ، نگهداري آنها و همچنين آمادگي تقبل مسؤوليتها و مشاغل فني مربوط به صنايع دريايي در كارخانجات كشتي‌سازي و سازمانهاي وابسته را خواهند داشت. با پيشرفت صنايع دريايي كشور و اولويتي كه دولت براي توسعه حمل و نقل دريايي در ايران قائل شده است و با توجه به گسترش ناوگان بازرگاني كشور و طرح ايراني كردن پرسنل دريايي اهميت اين رشته روشن مي‌شود. علاقه‌مندان اين رشته بايد از سلامتي جسم برخوردار و مايل به كار و مسافرت در درياها باشند.

مهندسان كشتي به عنوان مدير فني كشتي مسوول تعمير، نگهداري و راه‌اندازي موتور كشتي هستند و به همين دليل دانشجويان اين رشته پس از آن كه آموزش‌هاي تئوري را در مدت سه سال و نيم طي كردند، يك دوره كارآموزي 6 ماهه را بر روي كشتي‌هاي اقيانوس‌پيما در خارج از كشور در آبهاي استراليا، بنادر اروپا ، آسياي جنوب شرقي، سنگاپور، چين و كره مي‌گذرانند.

كشتي‌سازي

كشور ما يكي از بزرگترين خريداران كشتي در دنيا است و ما هر سال صدها ميليون دلار كشتي مي‌خريم كه اين كشتي‌ها شامل كشتي‌هاي عظيم 500 هزار تني كه حمل و نقل نفت را انجام مي‌دهند و كشتي‌هاي كوچكتري كه كار حمل‌ و نقل كالا را به كشورهاي ديگر بر عهده دارند، مي‌گردد. علاوه بر خريد كشتي بحث تعميرات كشتي نيز هست. در شرايط امروز تعدادي از كشتي‌هايي كه متعلق به ناوگان جمهوري اسلامي است در كشورهاي خارجي تعمير مي‌شود.

از همين‌جا مي‌توان به اهميت گرايش مهندسي كشتي‌سازي پي برد. رشته‌اي كه به تربيت نيروهاي متخصص مورد نياز سازمانهاي دريايي به خصوص كارخانجات كشتي‌سازي مي‌پردازد. در واقع مهندس كشتي‌ساز، كشتي مي‌سازد اما دريانوردي نمي‌كند و دانشجوي اين رشته پس از گذراندن آموزشهاي تئوري ، كارآموزي خود را در كارخانجات كشتي‌سازي داخلي مي‌گذراند.

به عبارت ديگر هدف اين گرايش تامين كارشناسان و طراحان صنايع دريايي كشور و تامين نيروي انساني متخصص مورد نياز سازمانهاي دريايي و بالاخص كارخانجات كشتي‌سازي و صنايع وابسته دريايي، تعمير كشتي و كشتيراني‌ها است. ادامه تحصيل در اين رشته در سطوح بالاتر از كارشناسي به عنوان كارشناسي ارشد سازه كشتي آرشيتكت كشتي در داخل كشور موجود است و نياز به ايجاد مقاطع كارشناسي ارشد ديگر و دكتري در داخل كشور مورد تاييد قرار گرفته است. اين مجموعه مي‌تواند با بكار بردن علوم مهندسي و تكنولوژي مربوط، طرح، محاسبه ، ساخت و اجراء سيستم‌هايي كه اساس كار آنها سكون و حركت در سيالات بالاخص در آب است كارآيي لازم را به دانشجويان بدهد و آنان را آماده سازد تا در صنايع وابسته به ساخت سازه‌هاي دريايي به طور اعم و صنايع كشتي‌سازي به طور اخص فعاليتهاي مربوط به طراحي و محاسبه اجزاء و سيستمها و يا مسؤوليت مهندسي را عهده‌دار شوند. فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند در سازمانها و ارگانهاي مختلف مشاغلي از قبيل مهندسي ، طراحي و توليد به منظور پياده‌كردن و اجراي طرحهاي ساختماني شناورها و سازه‌هاي دريايي، مشاركت در امور تحقيقاتي در زمينه‌هاي فوق‌الذكر و غيره را عهده‌دار شوند. داوطلبان اين دوره بايد از دانش رياضي، فيزيك،‌ مكانيك و تا حدي شيمي آلي و معدني برخوردار باشند. دروس اين دوره شامل دروس عمومي، پايه و تخصصي است و دروس عملي و كارآموزي را نيز شامل مي‌شود.

مهندسي كشتي‌سازي در واقع يكي از زيرشاخه‌هاي مكانيك است و شايد به همين دليل دانشگاه صنعتي شريف اين رشته را به عنوان مهندسي مكانيك گرايش دريا ارائه مي‌دهد. البته بايد توجه داشت كه در دانشگاه صنعتي اميركبير كه رشته مهندسي كشتي‌سازي به عنوان يك رشته مجزا مطرح است، درسها تخصصي‌تر ارائه مي‌شود. براي مثال اگر دانشجويان رشته مكانيك گرايش دريا ارتعاشات  را بطور عام در رشته مكانيك مي‌خوانند، دانشجويان مهندسي كشتي‌سازي ارتعاشات در كشتي را مطالعه مي‌كنند.

مسؤوليت طراحي، ساخت و نظارت بر ساخت كشتي و تعميرات آن بر عهده مهندس كشتي‌سازي است.

دو رشته مهندسي كشتي سازي و مهندسي مکانيک گرايش دريا تفاوت چنداني با يكديگر ندارند و در واقع واحدهاي هر دو رشته يكي است، فقط دانشجويان مهندسي كشتي‌سازي بطور تخصصي‌تر به مطالعه اين رشته مي‌پردازند.

دريانوردي

هدايت و رهبري كشتي و مديريت نيروي انساني شاغل بر روي كشتي وظيفه يك مهندس دريانوردي است. به زبان ديگر مهندس دريانوردي مسؤوليت راه‌اندازي كشتي و هدايت آن را بر عهده دارد. به همين دليل اساتيد رشته مهندسي دريا معتقدند كه اين رشته را نبايد يكي از گرايش‌هاي مهندسي دريا به شمار آورد چرا كه يك مهندس دريا به عنوان كاپيتان كشتي مسؤوليت راهبري و مديريت كشتي را بر عهده دارد و حرفه‌اش يك كار فني يا مهندسي نيست.

دروس دانشجويان گرايش كشتي‌سازي در سه زمينه برق، مكانيك و عمران مي‌باشد. واحدهاي دانشجويان مهندسي كشتي نيز شامل مكانيك و برق مي‌شود چون آنها بايد در مورد موتور كشتي اطلاعات دقيقي به دست بياورند اما دانشجويان دريانوردي با اين كه تا حدودي مسايل فني را مي‌خوانند ولي مقدار قابل توجهي از درسهايشان ارتباطي با مسايل فني ندارد. براي مثال مطالعه آب و هوا، جغرافيا و چگونگي يافتن مسيرها از جمله درسهاي اين گرايش است كه ارتباطي با دروس رشته‌هاي مهندسي ندارد.

در اين دوره علوم و فنون مربوط به هدايت و اداره امور كشتيها آموزش داده مي‌شود و هدف تربيت افراد در حد كارشناسي دريانوردي است طول متوسط اين دوره 4 سال است و آموزش اين دوره به صورت دروس عملي ، نظري ، كارورزي روي كشتي در درياست كه ابتدا در دانشگاه سپس روي كشتي و ترم‌ آخر مجددا در دانشكده صورت مي‌گيرد. فارغ‌التحصيلان اين دوره به عنوان كارشناس آمادگي و صلاحيت هدايت كشتي‌ها و اداره امور مربوط به شركتهاي كشتيراني را دارا هستند. علاقه‌مندان اين رشته بايد از سلامتي كامل برخوردار بوده و ناتوانايي‌هايي نظير كوررنگي كه مانع انجام وظيفه مي‌شود، نداشته باشند و نيز مايل به كار و مسافرت در درياها باشند و اين رشته بيشتر براي بورسيه‌هاي ارگانهاي دريايي كشور مناسب است.

وضعيت ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر

اين رشته در مقطع كارشناسي ارشد در گرايشهاي ? سازه‌كشتي و هيدرومكانيك كشتي  ارائه مي‌گردد.

رشته‌هاي مشابه و نزديك به اين رشته

اين رشته در گذشته، شاخه و گرايشي از مهندسي مكانيك بوده است. لذا بسياري از واحدهاي اين رشته با مهندسي مكانيك يكسان هستند.

آينده‌شغلي و بازار كار

هر كشتي تجاري نياز به 5 مهندس كشتي‌ تحت عنوان مهندس 1 ، مهندس 2 الي مهندس 5 دارد. حال اگر تعداد كشتي‌هاي تجاري موجود در كشور را حدود 100 كشتي تخمين بزنيم، مي‌بينيم كه حداقل به 500 فارغ‌التحصيل مهندسي كشتي نيازمنديم. كه اين افراد در بدو استخدام از مهندسي 5 شروع كرده و به مرور به مهندسي 1 مي‌رسند. از همين‌جا روشن مي‌شود كه كشور ما نياز بسياري به فارغ‌التحصيلان اين رشته دارد. از نظر وضعيت درآمد نيز چون مهندسان كشتي مقداري از حقوق خود را به ارز دريافت مي‌كنند، نسبت به مهندسان ديگر درآمد بهتري دارند.

فارغ‌التحصيلان رشته مهندسي كشتي‌سازي مي‌توانند در ارگانهايي كه به ساخت سكوها و يا اسكله‌ها مي‌پردازند، مشغول به كار شوند . همچنين فارغ‌التحصيلان مي‌توانند در كارخانه‌هاي خصوصي و يا دولتي كه كشتي‌هاي كوچك و قايق‌هاي موتوري را مي‌سازند و بخصوص در زمينه تعمير كشتي فعال هستند، مشغول به كار گردند و البته اگر دانشجويان در دوره فوق‌ليسانس اين رشته كه در دو گرايش  سازه كشتي  و  معماري كشتي  ارائه مي‌گردد، پذيرفته شده و ادامه تحصيل دهند، فرصت‌هاي شغلي بيشتر و بهتري خواهند داشت.

هدف از گرايش مهندسي دريانوردي نيز همچون گرايش مهندسي كشتي‌، گسترش ناوگان بازرگاني كشور و ايراني كردن پرسنل دريايي مي‌باشد و به همين دليل تعدادي از دانشجويان اين گرايش بورسيه ارگانهاي دريايي كشور هستند و پس از آنكه 18 ماه بر روي آبهاي خارج از كشور دوره كارآموزي خود را گذراندند، در ناوگان ارگان بورس دهنده مثل كشتيراني جمهوري اسلامي ايران و شركت ملي نفت‌كش مشغول به كار مي‌شوند.

وضعيت نياز كشور به اين رشته در حال حاضر

در حال حاضر يكي از كارخانه هاي فعال در عرصه كشتي‌سازي كارخانه ?صدرا? در بوشهر مي باشد كه مي تواند محلي براي جذب فارغ‌التحصيلان اين رشته ‌باشد.

البته كارخانه كشتي‌سازي صدرا تنها كارخانه كشتي‌سازي ايران نيست. بلكه كارخانه نكا در شمال و اروندان در خليج‌فارس نيز از ديگر كارخانه‌هاي مهم كشتي‌سازي ايران هستند كه فارغ‌التحصيلان اين رشته مي‌توانند به عنوان مهندس توليد كه وظيفه اجراي طرح‌هاي ساختماني كشتي‌ها را بر عهده دارد، جذب اين كارخانه‌ها بشوند.

مهندس كشتي‌ساز مي‌تواند در سازمان بنادر و كشتيراني وظيفه ساخت سكوهاي شناور را بر عهده گرفته و يا به عنوان مهندس ناظر بر حسن اجراي طرحهاي اجرايي نظارت بكند و بالاخره در صنايع دريايي به كارهاي تحقيقاتي بپردازد. چرا كه در اين رشته عرصه فعاليت‌هاي تحقيقاتي بسيار گسترده مي‌باشد.

[dir=RTL]دروس علوم پايه، اصلی، اختصاصی و انتخابی در مقطع كارشناسي مهندسی دریا[/dir]